ประเพณีใส่กระจาด หรือ ประเพณีเส่อกระจาด

     ประเพณีใส่กระจาด หรือ ประเพณีเส่อกระจาด เป็นประเพณีหนึ่งของชาวไทยพวนในอำเภอบ้านหมี่(ลพบุรี) มีอยู่ในตำบลบ้านกล้วย ตำบลบ้านทราย ตำบลหินปัก ตำบลบางกะพี้ ตำบลเชียงงา ตำบลโพนทอง ตำบลหนองทรายขาว ตำบลหนองเต่า และตำบลสนามแจง เป็นที่อยู่อาศัยของชาวไทยพวน โดยมีการรักษาและสืบทอดประเพณีใส่กระจาด

การจัดงานประเพณีใส่กระจาด ก่อนที่จะจัดงานนั้นชาวบ้านจะมาประชุมกันเพื่อตกลงว่าจะทำบุญใส่กระจาดกันในวันใด ร่วมกับเจ้าอาวาสวัดในหมู่บ้านของตน เมื่อตกลงกันได้แล้วในตอนเย็นก่อนวันใส่กระจาด ครอบครัวหรือคนในหมู่บ้านที่จะจัดงานประเพณีใส่กระจาดและเทศน์มหาชาติ จะไปบอกเพื่อนบ้านมาช่วยงานกันทั้งหมู่บ้าน

     วันที่กำหนดโดยจะจัดขึ้นพร้อมกับทำบุญพระเวส บุญมหาชาติ หรือในงานเทศน์มหาชาติ ซึ่งส่วนมากจะกำหนดหลังออกพรรษา คือ วันข้างแรม เดือน 11
«เดือนไทยโบราณ» หรือ (ราวกลางเดือนตุลาคม «เดือนไทยปัจจุบัน») เมื่อหมู่บ้านใดกำหนดให้มีเทศน์มหาชาติขึ้นแล้ว ทางวัดก็จะส่งหนังสือกัณฑ์เทศน์ไปตามวัดต่างๆ เพื่อให้วัดต่างๆ ส่งพระมาร่วมเทศน์ ก่อนวันเทศน์ 1 วัน เรียกว่า "วันตั้ง" คือ "วันใส่(เส่อ)กระจาด" ก่อนถึงวันใส่กระจาด 1 วัน เรียกว่า "วันต้อนสาว" บ้านไหนที่จะทำพิธีใส่กระจาดเจ้าของบ้านจะชวนลูกสาว หลานสาวของเพื่อนบ้านที่คุ้นเคยมาช่วยกันทำขนม ห่อข้าวต้ม ตำข้าวปุ้น(ขนมจีน) และต้อนรับแขกที่จะมาในงานบุญใส่กระจาดที่บ้าน วันนี้ช่วงเย็นๆ จะมีหนุ่มๆ หมู่บ้านใกล้เคียง และหนุ่มในหมู่บ้านเดียวกันมาช่วยกันทำขนมจีนกันอย่างสนุกสนาน เพื่อเป็นการเปิดโอกาสให้หนุ่มสาวได้พบปะพูดคุย และช่วยกันเตรียมอาหารสำหรับเลี้ยงแขกในวันรุ่งขึ้น

     สิ่งของที่จัดทำขึ้นในประเพณีทำบุญใส่กระจาด 3 อย่าง ผู้เฒ่าผู้แก่บอกความหมาย ดังนี้

     ข้าวปุ้น(ขนมจีน) มีเส้นยาวแสดงถึงความเหนียวแน่นกลมเกลียวกันมีความรัก ความสามัคคีซึ่งกันและกัน
     ขนมหวาน ที่นิยมทำกันคือ ขนมลอดช่อง หมายถึงด้านการงาน ขอให้ราบรื่น สำเร็จลุล่วงไปด้วยดี ไหลลื่นเหมือนเส้นของขนมลอดช่อง
     ข้าวต้มมัด ทำไว้เพื่อเป็นของตอบแทนแก่ผู้มาใส่กระจาด ซึ่งวันรุ่งขึ้นจะมีการใส่กระจาด

      วันใส่(เส่อ)กระจาด ชาวบ้านจะมาร่วมใส่กระจาดตามบ้านที่ทำพิธีหรือในหมู่บ้านที่จัดงาน สิ่งของที่นำมาใส่กระจาดเช่น กล้วย อ้อย ส้มโอ มะพร้าว ผลไม้ต่างๆ ธูปเทียน เงิน และสิ่งของอื่นๆ ให้แก่บ้านที่ทำพิธีใส่กระจาด เจ้าของบ้านก็จะนำอาหารที่เตรียมไว้มาเลี้ยงดู เมื่อแขกลากลับ เจ้าของบ้านก็จะให้ข้าวต้มมัด ซึ่งเป็นการตอบแทนผู้ที่ มาใส่กระจาด เรียกว่า "คืนกระจาด" ในวันนี้จะใส่กระจาดกันจนมืดทุกบ้านจะปฏิบัติอย่างเดียวกัน แขกที่ไปใส่กระจาดจะต้องกินอาหารของเจ้าของบ้านทุกบ้าน

     เช้าวันรุ่งขึ้นเป็น "วันเทศน์มหาชาติ หรือการทำบุญพระเวส หรือการทำบุญมหาชาติ" วันเทศน์ชาวบ้านจะจัดสำรับไปทำบุญที่วัด โดยเจ้าของบ้าน รวบรวมของที่ผู้มาใส่กระจาดนั้นไปทำบุญที่วัด โดยทำการติดกัณฑ์เทศน์ในบุญพระเวสหรือเทศน์มหาชาติ ถวายพระที่วัด ซึ่งเป็นงานบุญยิ่งใหญ่ประจำปี